Menu
· Strona g³ówna
· Archiwum
· Dodaj newsa
· Szukaj
· P³ytoteka Zbyszka


Biblioteka Zbyszka

















































  

Wielkie zarazy ludzko¶ci. (M)
Wys³ano dnia 15-10-2020 o godz. 22:03:48
Temat: Info
Info Niewidzialni wrogowie potrafi± obalaæ imperia, dziesi±tkowaæ zwyciêskie armie, odsy³aæ ca³e dynastie w mrok zapomnienia. Nie bior± jeñców. Mikroby, bakterie i wirusy.

Hiszpañska grypa zabra³a wiêcej istnieñ ni¿ I Wojna ¦wiatowa, uwa¿ana za okrutn± i krwaw±. Wymiot³a w niektórych regionach ¶redniowiecznej Europy ponad 60 proc. populacji.

Historia powszechna t³umaczy, ¿e konkwistadorzy ³atwo podbili Amerykê Po³udniow±, poniewa¿ dysponowali lepszym uzbrojeniem. Ale nie wspomina, ¿e ospa, któr± przynie¶li, zabi³a w po³owie XVI stulecia 3,5 miliona Indian, niszcz±c zaawansowan± cywilizacjê.

D¿uma – jak to mo¿liwe, ¿e tak szybko opanowa³a ¶redniowieczny ¶wiat? Nic nie zapowiada³o, ¿e Czarna ¶mieræ postawi cywilizacjê europejsk± na krawêdzi zag³ady, dlaczego jednak ominê³a polskie ziemie i nie ima³a siê haplogrupy R1A1, do której nale¿± Polacy?

Jak tr±d wp³yn±³ na dzieje Ziemi ¦wiêtej? Czy islam pokona³ krzy¿owców dziêki niepozornym zarazkom tr±du?

W lipcu 1518 r. Frau Troffea zaczê³a tañczyæ na jednej z ulic Strasburga. Po miesi±cu na ulicach miasta tañczy³o ju¿ oko³o 400 osób. Niektóre z tych osób zmar³y na atak serca, udar mózgu czy z wycieñczenia. Sk±d siê wziê³a choreomania, najbardziej tajemnicza i nigdy niewyja¶niona epidemia ¶wiata?

Syfilis - ki³a, zwana w Polsce „francusk± chorob±”, a przez Rosjan „polsk± przypad³o¶ci±”, sia³a spustoszenie w Europie w XV wieku. Czy znana z portretów wysoka ³ysina El¿biety I to efekt leczenia ki³y rtêci±?

Jak choroby wp³ywa³y na rozwój i upadek pañstw i narodów?

Malaria, grypa, tyfus - czy ludzko¶æ mo¿e je wreszcie ostatecznie pokonaæ?

Bo pytanie nie brzmi, czy siê kiedy¶ powtórz±, tylko - kiedy nast±pi ich ¶miertelny powrót.


Fragment ksi±¿ki „Wielkie zarazy ludzko¶ci”:


Rozdzia³ III

D¯UMA, CZYLI „CZARNA ¦MIERÆ

Ta epidemia spowodowa³a najwiêksze ofiary i wyry³a g³êboki ¶lad w pamiêci Europy

Miano „czarnej ¶mierci” zaraza ta otrzyma³a od zgorzeli – czarnych plam obumieraj±cych tkanek na ciele zaka¿onych nieszczê¶ników. Jej symbolem zosta³ we Francji „danse macabre”, a w Niemczech „Totentanz”, czyli polski „taniec ¶mierci”, do którego zag³ada porywa³a ka¿dego, niezale¿nie od stanu, p³ci i wieku. Ju¿ wtedy, gdy grasowa³a po ¶wiecie, zwano j± równie¿ „wielkim pomorem”. Miliony ludzi umiera³y i umieraj± z powodu innych epidemii. Ale straty ludzkie mierzone w proporcji do ca³ej populacji nigdy nie by³y tak wysokie jak w po³owie XIV stulecia. T± zaraz± by³a d¿uma.

¯adna z epidemii, których do¶wiadczy³a ³aciñska Europa, nie odcisnê³a tak ponurego i tak silnego piêtna równie¿ na jej zbiorowej pamiêci i kulturze. Zachowa³y siê – na ogó³ na obrazach i malowid³ach ¶ciennych w ko¶cio³ach i klasztorach – setki wyobra¿eñ tañca ¶mierci. Z kolei ¶redniowieczne malowid³o ze szwedzkiego ko¶cio³a w Täby, przedstawiaj±ce rycerza graj±cego w szachy ze ¶mierci±, jeszcze po up³ywie 600 lat zainspirowa³o Ingmara Bergmana do stworzenia jednego z najwybitniejszych dzie³ kinematografii: „Siódmej pieczêci”. Od czasu, gdy jako kilkunastoletni ch³opak ogl±da³em genialnego Maxa von Sydow w roli rycerza Antoniusa Blocka, g³êbiej chyba spojrza³em te¿ na ¶redniowiecze wypraw krzy¿owych. A w niezwykle sugestywnym obrazie koñcowej sceny, kiedy na czarnym horyzoncie ciemne sylwetki bohaterów wyginaj± siê w „danse macabre” ci±gniête przez ¶mieræ, dot±d widzê „wielki pomór” z XIV wieku.

Do¶wiadczenie „czarnej ¶mierci” pozostawi³o g³êbokie ¶lady tak¿e w gospodarce i strukturze spo³ecznej zachodnioeuropejskich miast i wsi, przyspieszaj±c upadek feudalizmu i nadej¶cie renesansu. (…)

Zaraza przyby³a, zarazi³a, zabi³a. Tak pad³o pó³ Europy.

Epidemia pojawi³a siê w Mongolii ju¿ w latach 20. XIV wieku i stopniowo objê³a Chiny oraz Azjê ¦rodkow±. Stamt±d ruszy³a na zachód, prawdopodobnie z wojskami jedenastego chana Z³otej Ordy D¿anibeka, panuj±cego od roku 1342, gdy drogê na tron utorowa³ sobie zabójstwem rodzonego brata, do roku 1357, kiedy to jego samego zamordowa³ rodzony syn. W ci±gu 15 lat rz±dów – czyli nieprzerwanych wojen – zd±¿y³ zdobyæ Azerbejd¿an i wyprawiæ siê na Kaffê (dzisiejsz± Teodozjê), genueñsk± faktoriê handlow± na Krymie (który notabene Tatarzy zajêli ju¿ przed stuleciem, a rz±dy na nim sprawowa³ chan krymski). Wtedy to podw³adni D¿anibeka zastosowali przeciw obleganym broñ bakteriologiczn±, przerzucaj±c za mury trupy ludzi, którzy zmarli na d¿umê. Ci±g dalszy ³atwo przewidzieæ.

Zaraza dotknê³a najpierw Genueñczyków na Krymie, a stamt±d statkami dotar³a do Pó³wyspu Apeniñskiego, po drodze infekuj±c Konstantynopol i Grecjê. Rozprzestrzeni³a siê, prawdopodobnie te¿ innymi drogami, po Bliskim Wschodzie i pó³nocnej Afryce. Miêdzy innymi Aleksandria, Kair, Tunis, Antiochia, Damaszek sta³y siê jej celem. Gdy wymiera³a chrze¶cijañska Europa, cierpia³ te¿ ¶wiat islamu, który straci³ trzeci± czê¶æ ludno¶ci. Ju¿ w 1348 r. w Damaszku zmar³a po³owa mieszkañców.

Na genueñskich galerach, jak na wszystkich ówczesnych statkach, by³y szczury, i to zapewne szczury gniade, a pch³y, przeskakuj±ce z nich bez wiêkszych przeszkód na ludzi, szczepi³y d¿umê w¶ród zdrowych dot±d cz³onków za³ogi. Podczas rejsu przebywali oni sporo czasu w niewyobra¿alnym ¶cisku i fatalnych warunkach higienicznych, wielu by³o zaka¿onych i umieraj±cych. Na pewno z nadziej± wyleczenia wydostali siê na nabrze¿e portu w Messynie oraz wynie¶li nareszcie na l±d zw³oki ju¿ zmar³ych na d¿umê. By³o to w pa¼dzierniku 1347

W roku nastêpnym zaraza objê³a ju¿ ca³e, najbardziej wtedy w Europie rozwiniête gospodarczo W³ochy, ale nadspodziewanie szybko pojawi³a siê dalej na pó³noc i wschód. Atakowa³a najpierw wielotysiêczn±, ¿yj±c± w wiêkszym ni¿ na wsi zagêszczeniu ludno¶æ portów i du¿ych miast. Wenecja, Genua, Mediolan, Florencja, Siena, Padwa, Bolonia by³y wówczas najbardziej licz±cymi siê na kontynencie centrami finansów, przemys³u i nauki, a tak¿e promieniowa³y twórczo¶ci± wspania³ych malarzy, rze¼biarzy, architektów i poetów. Fakt, ¿e te w³oskie miasta nie tworzy³y jednego organizmu pañstwowego, nie mia³ w tamtej epoce wiêkszego znaczenia.

Na marginesie trzeba zauwa¿yæ, ¿e z kolei Rzym znajdowa³ siê wtedy w chaosie i upadku, targany krwawymi walkami frakcji poszczególnych kardyna³ów walcz±cych o tron Piotrowy, a w 1309 r. straci³ nawet znaczenie jako Stolica Apostolska. Wtedy to Klemens V, ratuj±c ¿ycie, schroni³ siê pod opiekê króla Francji w Awinionie, a w 1348 r. – gdy jego nastêpca Klemens VI wykupi³ zajmowan± siedzibê od królowej Joanny Neapolitañskiej – ¶wiat katolicki zacz±³ siê przyzwyczajaæ do awinioñskiego centrum wyznania rzymskokatolickiego. W 1377 r., na mocy budz±cego zasadne zastrze¿enia kompromisu, nie przez wszystkich uznawany papie¿ osiad³ w Rzymie. Sprawy te wyja¶nia Jean Raspail w intryguj±cej powie¶ci „Pier¶cieñ Rybaka”. Skonstatujmy tylko, ¿e akurat gdy „czarna ¶mieræ” zbiera³a ¶miertelne ¿niwo podczas pierwszego uderzenia i dwóch nieco tylko mniej niszcz±cych (ci, którzy prze¿yli, byli uodpornieni) nawrotów, siedziba papieska znajdowa³a siê w Awinionie.

W 2020 r. sytuacja od dawien dawna jest odmienna, ale gdy pojawi³ siê koronawirus, pewne analogie z Yersinia pestis nasuwa³y siê same. G³ówny (ale nie jedyny…) kierunek roznoszenia pandemii w obu wypadkach jest podobny: Azja – W³ochy – reszta Europy. Wraz z zaraz± W³ochów dotknê³a jeszcze jedna katastrofa: trzêsienie ziemi, co sk³ania³o do szukania zwi±zków przyczynowo-skutkowych miêdzy nimi (zw³aszcza ¿e wstrz±sy tektoniczne odnotowano wcze¶niej). Jedna z dróg epidemii wiod³a przez Marsyliê, zaka¿on± w tym samym czasie co portowe miasta w³oskie. W po³owie 1348 r. odnotowywano j± we Francji, w Niemczech, Niderlandach, Hiszpanii i na Ba³kanach. Nastêpnie epidemia statkami dotar³a do Anglii, Irlandii i Szkocji. W 1350 r. wymiera³y kraje skandynawskie, rok pó¼niej – ziemie ruskie.

Szacuje siê, ¿e od 1347 r., w ci±gu pierwszego uderzenia zarazy i jej nawrotów w XIV wieku, wymar³o 45–50 proc. ówczesnej europejskiej populacji. W wielu rejonach W³och, po³udniowej Francji i Hiszpanii ¶mieræ dotknê³a prawdopodobnie ponad trzy czwarte ludno¶ci, w Niemczech, Wielkiej Brytanii i krajach ¶rodkowej Europy – jej po³owê lub trzeci±, czwart± czê¶æ. Na ca³ym ¶wiecie liczba ludno¶ci zmala³a z 450 mln do 350–375 mln i potrzebowa³a a¿ 150 lat, by siê odrodziæ.

Na szczê¶cie dla przysz³ych badaczy – a ku zazdro¶ci naszych historyków – na zachodzie Europy rzeczywi¶cie „rêkopisy nie p³on±” i mo¿na na przyk³ad sprawdzaæ zapisy parafialne setki lat wstecz. Dowiadujemy siê z nich, ¿e w burgundzkiej wiosce Givry corocznie rejestrowano od 14 do 43 zgonów, a w 1348 r. odnotowano ich a¿ 649! W Wenecji zmar³o od 72 do 90 tys. ludzi, czyli oko³o 60 proc. Londyn straci³ co drugiego mieszkañca, podobnie jak Albi – w poprzednim wieku o¶rodek herezji albigensów na wschód od Tuluzy – czy niemiecka Brema.

Papie¿ Klemens VI szacowa³, ¿e w wyniku kilkuletniej zarazy zmar³o ponad 30 proc. Europejczyków, czyli 24 mln. Francuski kronikarz Jean Froissart (1337–1405) napisa³ w „Kronikach”, ¿e w wyniku d¿umy „wymar³a trzecia czê¶æ ¶wiata”. Wspó³czesny mu kronikarz arabski Ibn Chaldun ocenia³ (w dziele „Mukaddima”):

Ludy Zachodu i Wschodu nawiedzi³a niszczycielska plaga. Przetrzebi³a ca³e narody, niektóre za¶ z nich wytraci³a ze szczêtem. Unicestwi³a wiele dobrych stron cywilizacji i star³a j± z powierzchni ziemi (...). Przeobrazi³ siê ca³y ¶wiat zamieszkany.

Zanim epidemia natar³a, Europê zamieszkiwa³o oko³o 75 mln ludzi. W roku 1430 – po kolejnych nawrotach d¿umy – najwy¿ej 40 mln. (…)

Maciej Rosalak jest historykiem i dziennikarzem (obecnie „Historia Do Rzeczy”). Napisa³ setki artyku³ów popularyzuj±cych historiê oraz ksi±¿kê „Reduty Wrze¶nia”. W „Rzeczpospolitej” redagowa³ liczne dodatki i cykle historyczne. Odznaczony za to m.in. Krzy¿em Kombatanckim

Tytu³: Wielkie zarazy ludzko¶ci. Jak choroby i epidemie wp³ywa³y na dzieje cywilizacji.
Autor:Maciej Rosalak
ISBN: 978-83-8079-550-1
Wydawnictwo: Fonda
Rok wydania: 8 pa¼dziernik 2020
Format: 150 x 230 mm
Oprawa: miêkka
Stron: 360
Cena: + - 49 z³
Ksi±¿ka dostêpna tak¿e jako e-book

(Magdalena Wróbel-wydawnictwo FONDA)






 
Pokrewne linki
· Wiêcej o Info
· Napisane przez agizaj


Najczê¶ciej czytany artyku³ o Info:
Beyoncé Knowles pozwana o plagiat


Oceny artyku³u
Wynik g³osowania: 4.49
G³osów: 137


Po¶wiêæ chwilê i oceñ ten artyku³:

Wy¶mienity
Bardzo dobry
Dobry
Przyzwoity
Z³y



Opcje

 Strona gotowa do druku  Strona gotowa do druku

 Wy¶lij ten artyku³ do znajomych  Wy¶lij ten artyku³ do znajomych


  
Komentarze s± w³asno¶ci± ich twórców. Nie ponosimy odpowiedzialno¶ci za ich tre¶æ.
W³a¶ciel Zbyszek ZbiKo Kowalczyk ˆ (C)+(P) Wszelkie prawa zastrze¿one
kom. 506-504-359 e-mail: zbyszek.kronikarz@gmail.com
www.muzyczneabc.pl - Biblioteka Zbyszka, P³ytoteka Zbyszka, info z kraju i ze ¶wiata
*